17 Temmuz 2008 Perşembe

2003 ÖSS BİYOLOJİ SORU VE ÇÖZÜMLERİ

2003 ÖSS BİYOLOJİ SORU VE ÇÖZÜMLERİ

S1: Bir hücrede oksijenli solunum, protein sentezi, fotosentez olaylarının tümünün gerçekleşebilmesi için, bu hücrede;
I. ribozom,
II. kloroplast,
III. mitokondri,
IV. sentrozom
organellerinden hangilerinin bulunması zorunludur?
A) I ve II
B) II ve III
C) I, II ve III
D) I, III ve IV
E) II, III ve IV

Ç1: Hücrelerde oksijenli solunum yapmakla görevli olan organeller mitokondrilerdir.
Bu nedenle, hüc¬re solunumunu oksijenli olarak yapan ökaryot ya¬pılı bütün hücrelerde mitokondri organeli bulunur.
Hücrede protein sentezini sağlayan organel ribozom ve fotosentez yapılmasını sağlayan organel ise kloroplasttır.
Bunun için, belirtilen olayları ger¬çekleştiren bir hücrede bu iki organelin de bulun¬ması gerekir.
Sentrozom ise sadece hayvan hücrelerinde bu¬lunur.
Hücre bölünmesi sırasında, kromozom¬ların kutuplara çekilmesini sağlayan iğ ipliklerine, tutunma yeri olarak görev yapar.
Bu nedenle, istenilen özelliklere bakarak, hücrenin sentrozomunun olduğu söylenemez.
Cevap: C



S2: Hücrede, enzimlerle gerçekleşen bir biyokimya¬sal olay şematik olarak şöyle gösterilebilir:
Substrat + enzim → [ substrat-enzim kompleksi ] → Ürün → Enzim
Aşağıdaki grafikte, numaralanmış eğriler, hücrede gerçekleşen kimyasal olay sırasında, substrat, enzim, substrat - enzim kompleksi ve ürün konsantrasyonundaki değişmeleri göstermektedir.
Grafikte substrat, enzim, substrat-enzim komp¬leksi ve ürün konsantrasyonlarını gösteren eğ¬rilerin numaraları aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Substrat-enzim
Substrat enzim kompleksi ürün
A) I III IV II
B) II III I IV
C) II IV III I
D) IV II I III
E) IV III II I

Ç2: Enzimatik bir reaksiyonda, ortamdaki substratlar ürünlere dönüştürülür.
Buna göre, reaksiyon sı¬rasında ortamdaki substrat miktarı (II. eğri) azalır¬ken, ürün miktarı (I. eğri) artacaktır.
Enzimler, reaksiyonlardan etkilenmeden açığa çı¬kan biyolojik katalizörlerdir.
Bu nedenle, reaksi¬yon başlangıcındaki enzim miktarı reaksiyon so¬nunda aynen korunur.
Ancak, reaksiyon sırasında enzimlerin substratlarına bağlanması sonucu ortamdaki serbest en¬zim miktarı (IV. eğri) azalırken, enzim-substrat kompleksi (III. eğri) artacaktır.
Reaksiyon sonun¬da ise, enzim - substrat kompleksi ayrışacak, substrat ürüne dönüşecek ve tekrar serbest en¬zim açığa çıkacaktır.
Cevap C



S3: Kurak bir ekosistemde bulunan, farklı türlere ait iki otsu bitkinin, aşağıdaki özelliklerden hangisi bakımından benzer uyum yapması beklenmez?
A) Çiçeğin anatomik yapısı
B) Yaprak yüzey genişliği
C) Stomaların konumu
D) Yaprakta kütikula tabakasının kalınlığı
E) Kök uzunluğu

Ç3: Hem kurak ortam bitkileri, hem de nemli ortam bitkileri yaşadıkları ortamlara uygun adaptasyon¬lara sahiptirler.
Kurak ortamda yaşayan bitkilerde su kaybını azaltmak için, yapraklardaki stomalar hem yaprağın alt kısmında bulunmaktadırlar, hem de epidermis yüzeyinden daha derindedirler.
Bu¬na benzer bir uyum yapraktaki kütikula tabakası için de geçerlidir.
Kurak ortam bitkilerinde bu ta¬baka kalındır.
Bitkilerdeki yapraklar, fotosentezle besin üretimi¬nin ve terlemeyle su kaybının en yoğun olarak yapıldığı yerlerdir.
Kurak ortam bitkilerinde yap¬raklar su kaybını azaltmak için dar yüzeyli, nemli ortam bitkilerinde ise geniş yüzeylidir.
Kurak ortamlarda topraktaki su oranı da azdır.
Buralarda yaşayan bitkiler, topraktan daha çok su alabilmek için, derinlere doğru uzanan kazık köklere sahiptir.
Bitkilerdeki çiçek yapısı türler arasında farklılıklar gösterir.
Bu farklılıklar bitkilerin sınıflandırılmasın¬da kullanılır.
Ancak, nemli veya kurak ortamlara uyum için oluşmuş özel çiçek yapılarından söz edilemez,
Ayrıca, aynı cins içerisinde yer alan türlerin, bazı¬ları kurak ortamlara, bazıları ise nemli ortamlara adaptasyon sağladığı halde, çiçek yapıları aynı veya çok benzerdir.
Cevap A



S4: Eşeyli üremeyle oluşmuş ergin bir koyundan (1. birey), kopyalama (klonlama) yöntemiyle yavru (2. birey) elde edilmiştir.
Aşağıdaki şemada 2. bireyin eşeyli üremesi gösterilmiştir.
Bu bilgilere göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) 2. bireyin hücrelerinin çekirdeğindeki kalıtsal bileşim, 1. bireyi oluşturan sperm ve yumurtadan kaynaklanır.
B) 1. ve 2. bireylerin fenotipleri arasındaki farklı¬lıklarda, çevresel etkenlerin de rolü vardır.
C) 1., 3. ve 4. bireylerin genotipleri birbirinden farklıdır.
D) 1. bireyin 2. bireye genetik katkısıyla, 2. bireyin 4. bireye genetik katkısı aynıdır.
E) 1. ve 2. bireylerin, aynı erkek bireyden (3. birey), eşeyli üremeyle oluşacak yavrularının çekirdek genotipleri, iki kardeşinki kadar birbirine benzer.

Ç4: Genetik kopyalama yöntemiyle üretilen canlılar, kopyalandıkları canlıyla aynı kalıtsal yapıda olur¬lar.
Çünkü kalıtsal bilgileri ana canlıyla tamamen aynıdır.
Kopya canlıyla ata canlı arasındaki fark¬lılıklar sadece fenotipik olabilir ve ancak çevrenin etkisiyle oluşabilir.
Yani modifikasyondurlar.
Bu açıklamalara göre, 2. bireyin çekirdeğindeki kalıtsal bilgi 1. bireyle aynıdır. Bu iki bireyin fenotipleri arasındaki farklılıklar ancak çevrenin et¬kisiyle oluşabilir.
Kopyalamada kullanılan (1. koyun) dişi, sperm kaynağı olarak kullanılan (3, birey) erkek koyun¬la farklı genetik bilgilere sahiptir.
Kopya koyunun (2. koyun) erkek koyunla eşeyli üremesiyle olu¬şan 4. koyun ise, eşeyli üreme sonucunda mey¬dana geldiği için, hem 1. koyunla, hem de 3. ko¬yunla faklı genetik özelliklere sahiptir.
1. ve 2. koyunla, 3. bireyin (erkeğin) eşleşmesi sonucunda oluşan yavrular, ancak kardeşler ka¬dar birbirine benzerler.
Çükü oluşumları sırasın¬da eşeyli üreme (mayoz bölünme ve döllenme) olayları ayrı ayrı gerçekleşmiştir.
2. birey 1. bireyin kopyasıdır.
Yani genetik bilgisi¬nin tamamını ondan almıştır.
4. birey ise; 2. bire¬yin yumurtasıyla 3. bireyin sperminden meydana gelmiştir.
Yani genetik bilgisinin yarısını annesin¬den yarısını da babasından almıştır.
Cevap D



S5: Fotosenteze uygun bir ortamda bir saksı bitkisiyle şekildeki gibi bir düzenek hazırlanmıştır.
Düzenekte, a hunisi dışarıdan hava almayacak şekilde yaprağın üzerine konmuş; CO2 tutucu, düzeneğe şekildeki gibi yerleştirilmiş; b musluğu açılmış; sistemdeki hava emilerek c kabındaki boyalı suyun 1 numaralı düzeye kadar yükselmesi sağlandıktan sonra musluk kapatılmıştır. Bir süre sonra boyalı suyun 2 numaralı düzeye belirli bir hızla indiği gözlenmiştir.
Deney koşullarında,
I. deney ortamının karanlık hale getirilmesi,
II. ortam sıcaklığının fotosentez için en uygun (optimum) değere getirilmesi,
III. bitkinin sulanması
değişikliklerinden hangilerinin yapılması, boyalı suyun 2 numaralı düzeye daha büyük bir hızla inmesine neden olur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III

Ç5: Deney düzeneğindeki boyalı sıvının 2 yönünde ilerlemesi cam borudaki gaz miktarının artmasıy¬la sağlanabilir.
Bunun için, bitkinin solunum, ter¬leme veya fotosentezle ortama gaz vermesi ge¬rekir.
Bitki solunum yaparsa tüpe CO2 verir.
Bu gaz ise, ortamdaki CO2 tutucusu tarafından tutu¬lacağı için, boyalı sıvının ancak 1 yönünde ilerle¬mesine neden olabilir.
Bunun için bitkinin fotosentez yapması sağlanır¬sa, ortama O2 verilir ve tüpteki boyalı sıvı 2 yö¬nünde ilerler.
Deney ortamı karanlık hale getirilir¬se fotosentez duracağı için, boyalı sıvı ancak 1 yönünde ilerleyebilir.
Ortam sıcaklığı, ışık şiddeti gibi faktörler, fotosen¬tez için en uygun hale getirilirse (optimum değer) veya bitki sulanırsa, fotosentez hızlanır ve buna bağlı olarak da tüpteki oksijen miktarı artar.
So¬nuçta boyalı sıvının daha çabuk 2 yönünde ilerle¬mesi sağlanır.
Cevap E



S6: Bir İnsanın, belirli bir süre içinde, vücuduna aldığı sıvıdan daha fazla miktarda idrar çıkarmasına;
I. böbrek atar damarında kan basıncının azalması,
II. böbrek kanallarından suyun geri emilimini sağlayan hormonun normalden az salgılanması,
III. böbreklerden geçen kan akım hızının azalması
durumlarından hangileri neden olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I ve III

Ç6: Sağlıklı bir insanda idrar miktarını artırmak için, böbrekten süzülen sıvı miktarının artırılması gere¬kir.
Böbreğe gelen kan akım hızının azalması veya böbrek atar damarındaki kan basıncının düşmesi, böbrekteki süzülme miktarını azaltaca¬ğından oluşan idrar miktarı da azalacaktır.
Böbrekteki boşaltım kanalcıklarından, suyun kana emilimini sağlayan ADH (vazopresstn) hor¬monudur.
Bu hormonun kandaki miktarının azal¬ması, boşaltım kanalcıklarından geri emilen su oranını azaltır.
Bu durumda geri emilemeyen su, idrarla atılmak zorunda kalınır.
Bu da oluşan idrar miktarını artırır.
Cevap B



S7: Işıklı bir kültür ortamında, glikoz ve oksijenin varlığına ya da yokluğuna göre, bir bakteri türünün gelişimi incelenmiştir. Değiştirilen koşullarda, bakterinin üremesiyle ilgili sonuçlar aşağıdaki tablo¬da verilmiştir.
Oksijen Glikoz Bakteri üremesi
Var Var Var
Yok Var Var
Var Yok Yok

Tablodaki bilgilere göre, bu bakteri türü ile ilgili olarak;
I. Heterotrof beslenir.
II. Ototrof beslenir.
III. Oksijenli solunum yapar.
IV. Oksijene gereksinimi yoktur.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) I ve III
D) I ve IV
E) II ve IV

Ç7: Tablodaki bilgilere göre, belirtilen bakteri türü gli¬koz bulunmayan ortamda üremesini gerçekleştirememektedir.
Bu durum, belirtilen bakteri türü¬nün hazır besin alan, yani heterotrof bir tür oldu¬ğunu ispatlar.
Bakteri türü hem oksijenli hem de oksijensiz or¬tamda üreyebilmektedir.
Buna göre, oksijenden zarar görmeyen, ancak oksijene gereksinimi ol¬mayan bir tür olduğu söylenebilir.
Cevap D



S8: İki buğday tanesinden, birincisi olduğu gibi, ikincisi ise embriyosu çıkarılarak iki ayrı petri kabındaki nişastalı agardan oluşan besi ortamına yerleştirilmiş ve buğday tanesindeki enzimlerin aktive olması için üzerlerine ıslak pamuk konmuştur.

Belirli bir süre sonra, petri kaplarının her birine lugol çözeltisi (nişastayla mavi renk veren ayıraç) konarak izlenmiş; birinci petri kabındaki besi ortamında, buğday tanesinde ve çevresindeki halka şeklinde bir alanda renk değişimi olmadığı, geri kalan alanın mavi renk aldığı; ikinci petri kabında ise, besi ortamının tamamının ve buğday tanesinin mavi renk aldığı gözlenmiştir.
Bu sonuçlarla ilgili,
I. Embriyo, sadece buğday tanesinde depolanmış olan nişastayı kullanabilir.
II. Enzimler canlının dışında da etkindir.
III. Nişastayı sindiren enzimler tohumdaki embriyoda bulunur.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III

Ç8: Deney düzeneklerinden olan I. petri kabında, emb¬riyonun bulunduğu kısmın boyanmaması, embri¬yonun nişastayı sindirdiğini gösterir (III. öncül).
Çünkü, Lugol çözeltisi ancak nişastanın varlığın¬da mavi renk almaktadır.
Yine I. düzenekte, embriyonun etrafındaki bir ala¬nın da boyanmadığı gözlenmiştir.
Bu durum, em¬briyonun deney kabındaki nişastanın bir kısmını sindirmesiyle mümkün olabilir.
Bu ikinci durum, embriyodaki enzimlerin hücre dışında da aktivite gösterebildiklerini ispatlamak¬tadır.
Cevap E



S9: Memeli hayvanlarda, mide özsuyu salgılanması konusunda, aşağıdaki deneyler yapılmış ve belirtilen sonuçlar alınmıştır.
1. Deney: Aynı türe ait iki memeli hayvanın uygun iki damarı arasına konan özel bir boruyla dolaşım sistemleri birbirine bağlanmıştır.
Birbirini görmesi engellenen bu iki hayvandan, birincisine ağızdan besin verildikten sonra midesinde mide özsuyu salgılandığı; ikinci hayvana besin verilmediği halde onun midesinde de mide özsuyu salgılandığı saptanmıştır.
2. Deney: Birinci deneydekiyle aynı türe ait başka bir memeli hayvanın yemek borusu enine kesilmiş ve kesik uçlar dışarıda olacak şekilde boyun bölgesine tutturulmuştur.
Bu deney hayvanına ağızdan besin verildiğinde, besinin kesik uçtan dışarı çıkmasına ve hayvanın midesine ulaşmamasına karşın, midesinde mide özsuyu salgılandığı saptanmıştır.
Bu iki deneyden alınan sonuçlar, bu memeli hayvanlarda mide özsuyu salgılanmasının;
I. sinirsel,
II. hormonal,
III. mekanik
şeklindeki yollardan hangileriyle uyarıldığını destekler?

A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III

Ç9: I. deneyde, kullanılan hayvanlardan birincisine besin verildiğinde, midesinin enzim salgılaması hem hormonal hem de sinirsel etkiyle sağlanabilir.
Çünkü, hayvan besini hem görmüş, hem de ağzındaki almaçlarla tadını algılamıştır.
Bu deneyde, dolaşım sistemi bağlanan ikinci hayvandaki tepki ise sadece hormonlarla sağlanabilir.
Çünkü, ikinci hayvan besini görmemiş, sadece birinci hayvandan kan yoluyla gelen hormonlardan dolayı mide özsuyu salgılamıştır.
II. deneydeki tepki ise yine sinirlerle sağlanabilir.
Çünkü hayvan besini görmüş, tatmış, ancak yemek borusu kesik olduğu için midesine ulaşamayan besine hormonal tepki gösterememiştir.
İki deneyde de mekanik etkiden söz edilemez.
Belki hayvanın midesine bir delik açılıp, besin hiç görmeden midesine konulsaydı ve tepki oluşsaydı o zaman mekanik etkiden söz edilebilirdi.
Cevap C



S10: Bir türün evrimleşebilmesi için aşağıdakilerin hangisi zorunludur?
A) Yüksek enerjili ışınımlar
B) Tür içi kalıtsal çeşitlilik
C) Populasyonun bireyleri arasında farklı beslenme biçimlerinin gelişmesi
D) Coğrafik engel oluşması
E) Yeni bir hastalık etkeninin ortaya çıkması

Ç10: Evrim teorisine göre, bir türe ait canlıların evrimleşerek başka bir türe dönüşmesi, türün yaşadığı ortamın değişmesi ve bu değişikliklere uygun adaptasyonlara sahip olanların farklılaşmasıyla sağlanır.
Bu durumda, bir türde evrimleşmenin olabilmesi için, türü oluşturan bireyler arasında kalıtsal çe¬şitliliğin olması temel şart olarak kabul edilir.
Kalıtsal çeşitlilik sayesinde evrim mekanizması¬nın diğer faktörleri devreye girerek farklılaşmayı sağlayabilir.
Kalıtsal çeşitlilik olmazsa, çevre şart¬larının etkisiyle tür ya tamamen yok olur, ya da evrimleşme olmaz.
Cevap B



S11: İnsanlarda kan gruplarını, alyuvarlarda bulunan özel proteinler belirler. Kan gruplarının plazmalarında ise alyuvarlarındaki proteinlerle ilgili anti maddeler bulunabilir. A kan grubunun plazmasında Anti B, B kan grubunun plazmasında Anti A bulunur.
AB kan grubunun plazmasında bu anti maddelerin hiçbiri bulunmazken, 0 kan grubunun plazmasında her iki anti madde de bulunur. Bu anti maddeler, karşı oldukları proteinleri içeren kan grubundaki alyuvarların çökelmesine neden olur.
Bir deneyde hangisinin Anti A, hangisinin Anti B olduğu bilinmediği için, Anti X ve Anti Y olarak adlandırılan bu maddeler, I, II, III ve IV numaralı kan örneklerine ayn ayrı uygulanmış ve aşağıdaki tab¬loda belirtilen çökelme reaksiyonları alınmıştır.
Kan örneği numarası Çökelme reaksiyonları
Anti X Anti Y
I Çökelme var Çökelme yok
II Çökelme yok Çökelme var
III Çökelme var Çökelme var
IV Çökelme yok Çökelme yok
Bu bilgilere dayanarak, kaç numaralı kan örneklerinin, hangi kan grubundan olduğu belirlenemez?
A) I ve II
B) II ve III
C) III ve IV
D) I, II ve III
E) I, II ve IV

Ç11: Kan grupları alyuvarlar üzerinde bulunan antijen¬lerle belirlenir.
Buna göre A, B, 0 ve AB olmak üzere dört farklı kan grubu bulunur.
Bunlardan AB kan grubunda, hem A hem de B antijeni bu¬lunurken, 0 kan grubunda hiç antijen bulunmaz.
A, B ve 0 kan gruplarına sahip olan her insanın kan plazmasında, diğer bir kan grubunun çökel¬ticisi, yani antikoru vardır.
Bu antikorlar, farklı in¬sanlardan alınan kan örneklerine damlatılır.
Çö¬kelme durumlarına bakılarak, kişinin kan gurubu belirlenir.
Örneğin, Anti A damlatılınca çökelen ve Anti B damlatılınca çökelmeyen kan örneği A kan gurubundandır.
Soruda kullanılan antikorların ne olduğu bilinme¬diğinden, sadece birine bağlı olarak çökelen ka¬nın gurubu belirlenemez.
Çünkü ilgili kan ya A ya da B kan gurubundan olur (I. ve II. öncüller).
İki antikor damlatıldığında çökelen kan gurubu¬nun AB olduğu kesindir.
Çünkü bu guruptaki in¬sanlarda hem A hem de B antijeni vardır.
Bunun tersine olarak, iki antikorla da çökelme¬yen kan gurubu sıfır (0) olur.
Bu gruptaki insan¬larda antijen olmadığı için, antikor damlatılması¬na bağlı olarak çökelme oluşmaz
Cevap A



S12: x ve y mikroorganizma türleri, içeriği aynı olan iki besi ortamına ayrı ayrı konmuş ve birey sayıları 1. ve 2, grafikteki gibi değişmiştir.
x ve y türleri, içeriği öncekilerin aynı olan bîr besi ortamına birlikte konduklarında ise, birey sayılarında 3. grafikteki gibi değişme olmuştur.
Birey sayılarındaki değişmenin 3. grafikteki gibi olmasına,
I. iki türün aynı besin için rekabet etmesi,
II. iki türün ortamdaki yadımlama ürünlerinden farklı etkilenmesi,
III. x İn, y nin paraziti olması
durumlarından hangileri neden olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III

Ç12: İki türün birlikte yaşaması durumunda, birinin bi¬rey sayısı artarken, diğerinin bir süre sonra hızla azaldığı grafikte gösterilmiştir.
Başlangıçta aynı oranda artan birey sayıları, zamanla zıt yönlerde değişme göstermiştir.
Bu durum X türünün, Y türünden daha hızlı üre¬mesi ve ortamdaki besini daha çok tüketmesin¬den kaynaklanabilir.
Yani, bu iki tür arasında aynı besin kaynağı yönüyle rekabet vardır ve bu reka¬bette X türü üstündür denilebilir.
Tek hücreli canlılar; metabolizmaları sonucunda bulundukları ortama artık maddeler verirler.
Bu maddeler ortamda birikerek organizmanın kendi¬sine zarar verebilir.
Bu durumda, canlı ortam de¬ğiştirerek belirtilen zarardan kendisini koruyabilir.
Ancak soruda olduğu gibi sınırlı bir alanda ço¬ğalan ve bu alandan uzaklaşma şansı olmayan canlılarda, metabolizma artıkları ölüme neden olabilir.
İki türden, metabolizma artıklarına daha dayanıklı olan ortamda çoğalırken, diğeri azalır.
Bu türler arasında parazitlikten söz edilemez.
Çün¬kü, başlangıçta iki organizma da, bir süre aynı oranda bir artış sağlamıştır.
Eğer parazitlik olsay¬dı, X türünün artmasına bağlı olarak, Y türü he¬men azalmalıydı.
Ayrıca, genellikle küçük bir canlı daha büyük bir canlı üzerinde parazit olarak yaşayabilir.
Bura¬dakiler yaklaşık aynı büyüklükte olan tek hücreli türleridir.
Cevap D

Hiç yorum yok: